Bolivia: Abraham Bojorquez, Hip Hop Aymarat Jayllir Yaqhapachar Sarxatapa

Akatxamat Abraham Bojorquez hip hopat jayllirin yaqha pachar sarxatapax, wali jan walipunitawa Altu Pat Markankirinakatakixa, kawkhantix nayraqatar amuyunakamp sarantayaskana. Mä k'añasku k'amphikiptawinwa, Bojorquez uka jilax jiwawayxatayna. Walja arkirinakapwa uraqpachawjan jaytawayatäna, ukhamarus walja amtanakwa, walja waynanakar samkayir jayllt'awinakwa, jaytawayarakitäna. Walja qullasuyunkir bloguerunakaw juparux uñt'apxatayna. Jiwxatap qhipa urunakansti uka masinakapax, akhampunisti!! sasaw sarnaqawipatxa amtasipxatayna.

(photo) Akaw Abraham Bojorquezaxa

Mayni jilax Altu Pat Markat, Alberto Medrano «Letras Alteñas» sat bloguerux, Rio Seco tuqin uñjatayna [es], Abrahamux kunamtix jayllintirikana uka. Ukhamarus walja waynanakapunirakiw hip hop jaylliwinakapatx amtawayapxatayna. Jaylliwinakapax nayraqatar sartañ amuyumpitaynawa, ukhapur uñjasiñ amuyumpi, ukhamarus Octubre 2003n mar amtasisina.

Octubre 2003n maranx chaxwawinak tuqit jaylliwayatayna. Uka maransti 70n jil kullakanakaw jakañanakap churawayapxatayna, uka tuqinakat Bojorquezax jaylliwayatayna.

Khaya 1990n qallta maranwa, Bojorquesz jilax Brazil markaruw, isinak ch'ukuñan irnaqiriw saratäna, ukanwa hip hopx yatiqanitäna. Altu pat markar kutt'anisasti «Ukhamaw y Ke» uka sutimpiw jaylliñ qalltatäna, ukhamarus aymara arutpun sapakutis jayllitäna. Cristina Quisbert, Bolivia Indigiena tuqitxa, Bojorquez jilax yakhakasta jaylliña uñstayawayi [es], sarakiwa. Sarnaqawinatak, arsusiwinakat, aymaranakan sarnaqawinakapata ukhamarus jaylliwinakapampix waynanak nayraqatar sarantayawayatayna.

Janiw akharuk taqikunasa tukuskit, La Mala Palabra blog tuqinkirix, akham sasaw sawayi: Jiwxatapat arkirinakapax walpuni Bojorquezatx amtapxi. Ukhamarus, uka blog tuqinx uñacht'ayiwa masinakapan phamillanakapan phutunakapa. jupasti wali uñt'ata ukhamarus yäqata ukhamataynawa.

Su familia está destrozada y era obvio: el humilde hijo de migrantes campesinos (su familia es oriunda de Sapahaqui, provincia Loayza de La Paz) había logrado salir adelante pese a haberse criado solito, quedó huérfano muy tierno, cuando apenas tenía 4 años. Le vendría una vida jodida, en la calle, con tragos, con drogas, con pandillas, con cuates, con el trabajo esclavista en Brasil… Sus primos, sus tíos y allegados se sorprendieron el poder de convocatoria de Abraham porque cosechó con ese carisma astral-andina a montón de cuates y cuatas. Y ese fue uno de los valores que todos coincidían en destacar. Varios tomaron el micrófono para recordarlo, para despedirlo, para decirle la buena gente que era, que es, que seguirá siendo.

Jupasti mä yapump uywamp sarnaqasirinakan wawapakitänawa, wila masinakapasti khaysa Sapahaki, Provincia Loayza, Departamento de La Paz ukstarakitanawa. Ukhamarus jupapachparakiw jilsuwayatäna, ukatsti wawakasinwa wajchaptawayatayna, jupasti pusi maranikitanawa. Ukhamatwa wali ch'am pist'añanwa jilsutayna, kallinakana, alkulampi, thujsa qullanakampi, juk'ampirus patrunatakxam irnaqañ irnaqañanakampiw Brazil markan irnaqatäna… jilanakapa, jisk'a jach'a tatanakapa, jak'a jaya masinakapax wali mulljataw jikxatasipxatayna Abraham jaqinak mayacht'atapatxa. Jupasti achachilanakasan amuyunakapampiw masinakapar ch'amañchatayna. Ukasti wali askipunitaynawa taqinitakisa.

Walijaniw microphun aptasisinx jupat amtapxatäna, jikisiñkam sañataki, qawqha suma kunakanatix jaqxamax uk sañataki, sutipax nayaraqatar sarantaskakiniwa sañataki. La Mala Palabra tuqitxa qillqt'aniwayiwa qawqha sumakanatix imawipax ukatuqita, waljan arkirinakaparurakiw muspharayatayna, jayllir masinakaparu. Ukham taqiwjat jutirinakampix, mä amuyumpikiw jach'acht'apxatayna.

Palabras póstumas, voces quebradas, cuates que alentaban a cambiar la actitud porque el Abraham hubiera deseado buena onda en su entierro. Lo despidieron sus cuates hiphoperos que escupieron su flow jodidas por las lágrimas. Un charango y una quena hicieron de coro y también los de la Saya Afroboliviana pusieron su canto, uno muy lastimero mezclado con resignación.

(…)

Antes de que el féretro ingrese al nicho hubo una singular disputa. Mientras uno de los familiares se puso a rezar, fue recriminado el hecho de que Bojorquez no era católico y que con el silencio debería respetar la memoria del finado. Sin embargo, otros presentes dijeron que el Abraham hubiera respetado la forma de pensar distinta y diversa a la suya, pues creía en la integración de todos. Todo un dilema.

Amuyun arunakampi, jachañ arunakampi, ukhamarus kawknir masinakapatix yanapt'awayapki jupanakax sawayapxiwa, Abrahamux mä suma imawi munasapana. Hip Hop masinakapax jayllt'asa, jacht'asaw jikisiñkam sawayapxatayna. Mä charankumpit, mä qinampitwa phust'awayapxatayna, asfrobolivianu jaylliwis jayllint'atakirakinawa.

(…)

Janir atawux p'amp'atakipanxa, mä amtawiw utjäna. Ukhamatwa, mayni wila masipaw mayiñ qalltatayna, ukatsti juparux suyt'ayapxataynawa kunalaykutix Bojorquezax janiw katulikukataynati. Ukhamatwa mä amukt'awimpiw amtawayapxatayna, juk'ampirus yaqhipanakax, Abrahamux kunayman yupaychawinak iwaysasapäna, sasaw sawayapxatayna. Kunalaykutix jupax taqinimpiw mayakiña ukaruw iyawsäna. Ukasti mä phuqhat amuyunawa.

Uraqir jan walt'ayirinak ukanak tuq jaylliwayatayna. Bojorquez jilax»Ukhamaw y Ke» ukatuqiw aymar arut jayllt'awayatayna, kastill arur jaqukipt'asaraki. Juk'ampirus, Bolivia markpachat jallir masinakapax purisinipkakitanawa, Ronaldo, Animal de Ciudad, Santa Cruz tuqita. Bojorquezax Latinu Amerika markanakanwa jayllintawayatayna, ukhamarus waljan wali uñt'at jayllirinakampiw jayllintawayatayna, Manu Chao, Bernit Vergarabat jupanakampi. Tukuyañatakisti, Pez Fumaduran Blog qillqiripax akham sasaw arst'awayatayna jiwxatapat yatisinxa.

No suelo ser muy expresivo en los momentos de dolor, pero la súbita partida de Abraham Bohórquez ha rajado algo en mi alma. Un joven trovador con muchas propuestas, con una lectura justa y visionaria de muchas cosas en nuestro país, el Ukamau y Ké me permitió conocer las vetas políticas y estéticas del hip hop en nuestro país. Además, me ayudó a tender puentes urgentes con mi hija… para poder seguir avanzando en este mundo cruel. Realmente una pérdida jodida para muchos… escuchando las canciones de Abraham, aprendimos sobre la realidad de los jóvenes, de la lucha contra el racismo y de muchas contradicciones nuestras y tuyas también.

Janiw alik, wali uñacht'ayasirikti chuyma us pachanakanxa, ukatsipansti Abrahamun jakañ tukuyxatapatxa chuymarupuniw ch'allxtayitu. Mä churawin wayna jayllt'iri, jan axsarayasiñampi, jayapachar uñtir waynaw aka markasanxa, «Ukhamaw y Ke» uka mayacht'awix aka markar apnaqañ tuqitwa, hip hop tuqitwa aka markasan uñacht'ayawayitu. Ukhamarus wawitajamp jank'a aruskipañ amuyt'ayawayitu… ukhamatwa nayraqatar aka t'aqhisiñ uraqin sarantañataki. waljanitakiw jan wali chhaqhawipuniwa chhaqhawipaxa… jaylliwinakapax ist'asax, yatiqawaytanwa waynanakan sarnaqawipata, jisk'achasiñ tuqita ukatsti jiwaspachp jan amuyt'atas tuqinakata

2 Amuy qillqatanaka

Aruskipäwir chikancht'asima (unete a la conversación)

Amp suma, qillqirinaka Mantaña »

Guidelines

  • Taqpach amuy qillqatanakax mä moderadoran uñakipatawa. Mayat jilx jan amuy qillqatam apayamti, jan ukax spam ukjamaspawa.
  • Mayninakar yäqañamp uñjama. Jan wali amuy qillqäwinakamp qillqatanakax janiw aprobatakaniti.